O nadchodzących zmianach dotyczących zasiłków macierzyńskich dla kobiet prowadzących działalność gospodarczą na łamach serwisu Infor.pl opowiada Tomasz Kaczorowski z JKP Adwokaci.
Dzięki istniejącej jeszcze do niedawna luce prawnej, przedsiębiorcze mamy mogły w łatwy sposób uzyskać bardzo wysoki zasiłek macierzyński. Dotychczas inwestując 3,5 tys. zł, można było uzyskać 72 tys. zł. A wszystko zgodnie z prawem. Jednak już niebawem to się zmieni.
Dotychczas przyszłe mamy mogły założyć działalność gospodarczą nawet na miesiąc przed porodem, uiszczając jednocześnie najwyższą składkę chorobową w wysokości 3.666,34 zł za jeden miesiąc. Po porodzie, ZUS przez rok wypłacał zasiłek macierzyński w wysokości około 6 tys. zł. W ten sposób, inwestując 3,5 tys. zł, można było uzyskać 72 tys. zł. A wszystko zgodnie z prawem. Jednak od 1 listopada 2015 r. nie będzie to już możliwe.
Do listopada na starych zasadach
Do 1 listopada 2015 r., w przypadku kobiet-przedsiębiorców, podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi zadeklarowana miesięcznie kwota. Nie może być ona wyższa niż 250% ani niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym nastąpił poród. Musi więc mieścić się w przedziale od 2 247,60 zł do 9 365 zł.
Należy jednak pamiętać, że do obliczenia podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorcy uwzględnia się jedynie okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego z tytułu działalności gospodarczej, a sam zasiłek przysługuje już od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego (bez okresu wyczekiwania charakterystycznego dla innych świadczeń.) W przypadku zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego krótszego niż 12 miesięcy, podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowią jedynie składki za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia chorobowego. Taka konstrukcja prawna dawała więc do tej pory możliwość otrzymania wysokiego miesięcznego zasiłku macierzyńskiego kosztem stosunkowo niskich składek.
Kobieta prowadząca działalność gospodarczą, która do tej pory nie zdecydowała się na opłacanie składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, zgłasza się do tegoż ubezpieczenia na pełny miesiąc kalendarzowy przed porodem, a jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (w tym ubezpieczenie chorobowe) deklaruje kwotę 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. Wówczas otrzyma ona od ZUS-u (po potrąceniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki oraz 18% zaliczki na podatek dochodowy) zasiłek macierzyński w wysokości 7 003,25 zł przez okres 26 tygodni.
Kobieta, która wcześniej zdecydowała zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, opłacając jednocześnie składki na ubezpieczenia społeczne w najniższej z dostępnych wysokości, będzie miała możliwość uzyskania zasiłku macierzyńskiego w wysokości 7 003,25 zł. W tym celu musi jednak wyrejestrować się z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego na co najmniej 31 dni, a następnie ponownie przystąpić do tego ubezpieczenia i opłacić minimum jedną składkę od maksymalnej podstawy.
W obu powyższych przypadkach nie można mówić o wyłudzaniu czy nadużyciach, ponieważ wysokość obliczonego zasiłku wynika z obowiązujących przepisów.
Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 12 kwietnia 2012 r. (I UK 350/11) stwierdzając, że ZUS nie może ingerować w wysokość deklarowanej przez ubezpieczonego podstawy wymiaru składek, jeżeli mieści się ona w granicach ustawowych.
Nadchodząca zmiana
Pomimo legalności przedstawionych zachowań, Zakład Ubezpieczeń Społecznych starał się zanegować takie działania. Dotychczasową praktykę przedsiębiorców zmieni dopiero nowelizacja ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, która wejdzie w życie 1 listopada 2015 r.
Od tego dnia, podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorcy, który podlegał ubezpieczeniu chorobowemu krócej niż 12 miesięcy kalendarzowych, będzie stanowiła suma:
1) przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe (60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego) po odliczeniu 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz
2) kwoty stanowiącej iloczyn 1/12 przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz liczby tych miesięcy.
Należy zauważyć, że zmiana jest bardzo niekorzystna dla kobiet opłacających składki w wysokości preferencyjnej, ponieważ po odprowadzaniu ich przez okres krótszy niż dwa lata, otrzymają one świadczenie w kwocie 17,77 zł miesięcznie. Wedle zapewnień rządu, problem wysokości świadczenia ma w tym przypadku rozwiązać nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych, która przewiduje wypłatę świadczenia rodzicielskiego w wysokości 1 tys. zł miesięcznie wszystkim rodzicom, którym urodzi się dziecko.
Zgodnie z nowelizacją, która ma wejść w życie z początkiem 2016 r., w sytuacji, w której zasiłek macierzyński będzie niższy niż świadczenie rodzicielskie, wprowadzona zostanie minimalna wysokość netto zasiłku macierzyńskiego na poziomie 1 tys. zł. Niestety, etap legislacyjny tych zmian nie został jeszcze zakończony.
Dla kogo nowe zasady?
O tym, czy świeżo upieczona mama będzie podlegała nowym czy dotychczasowym przepisom, zdecyduje dzień nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego, a zatem dzień urodzenia dziecka. Zgodnie z art. 22 ustawy nowelizującej, jeżeli kobieta urodzi dziecko przed 1 listopada 2015 r., obliczanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego będzie następowała według dotychczasowych zasad przez cały okres jego pobierania.
Należy również pamiętać, że omawiane regulacje dotyczą wyłącznie sytuacji, gdy działalność gospodarcza (lub współpraca przy działalności) jest dla kobiety obowiązkowym tytułem do ubezpieczenia. Omawiane zasady nie znajdą jednak zastosowania w stosunku do osoby, która jest zatrudniona na etacie i równocześnie prowadzi działalność gospodarczą – w takim przypadku zasiłek macierzyński jest wypłacany jedynie z tytułu umowy o pracę.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015 poz. 1066).